Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, deprem korkusu (sismofobi) ve akut stres bozukluğunun doğal tepkiler olduğunu, ancak kontrol altına alınmadığında yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilediğini vurguluyor.
Prof. Dr. Tarhan’a göre, zihinsel hazırlık ve eğitimle panik en aza indirilebilir:
“Yangın eğitimi alan biri nasıl ne yapacağını biliyorsa, deprem konusunda da bilinçlenmek panik kaynaklı kayıpları azaltır.”
DEPREM KORKUSU VE BEYNİN TEPKİLERİ
Deprem gibi travmatik olaylarda, beyin “sürekli tehlike” moduna geçebilir.
Prof. Dr. Tarhan, bu süreçte inkâr, depresyon, savaş-kaç-donakal tepkileri, uyku bozuklukları, eve girememe ve aşırı tetikte olma gibi belirtilerin ortaya çıkabileceğini belirtiyor.
“Bu tepkiler birkaç saat ya da gün içinde normale dönmeli. Ancak 6-8 haftadan uzun sürerse, uzman desteği şart,” diyor.
KORKU: DOĞAL VE FAYDALI BİR DUYGU
Korku, hayatta kalmayı destekleyen önemli bir duygudur. Prof. Dr. Tarhan, “Anlamlı korkular, tehlikelerden korunmamızı sağlar ve sağlıklı kararlar almamıza yardımcı olur,” diyor.
Ancak, belirsizlikten kaynaklanan orantısız korkular, yaşamı olumsuz etkiler. Korkuyu yönetmek için olayları doğru analiz etmek, önyargıları kırmak ve belirsizliği azaltmak kritik öneme sahip.
BEYİN SİSİ VE KRONİK STRES
Uzun süreli stres, kortizol hormonunun artmasıyla “beyin sisi”ne yol açar.
Bu durum, zihinsel yavaşlama, karar alma güçlüğü ve algı zayıflığı ile kendini gösterir.
Prof. Dr. Tarhan, “Çözüm üreten kişiler, belirsizliği ortadan kaldırarak bu durumu aşar. Belirsizlik, korkunun temel nedenlerinden biridir,” diyor.
DOĞUM VE İLK KORKU DENEYİMİ
Doğum, bebek için ilk korku deneyimidir. Prof. Dr. Tarhan, normal doğumun bebekleri psikolojik olarak daha dayanıklı kıldığını, sezaryenle doğanlarda ise stres hormonlarının daha yüksek olduğunu belirtiyor.
“0-3 yaş arası anne sıcaklığı, temel güven duygusunun oluşumunda vazgeçilmezdir,” diye ekliyor.
TRAVMA SONRASI BÜYÜME: KORKUYU FIRSATA ÇEVİRMEK
Travmalar, doğru yönetildiğinde “geliştiren travma”ya dönüşebilir.
Prof. Dr. Tarhan, “Travma sonrası büyüme, kişinin yeni bakış açıları kazanmasını, ilişkilerini gözden geçirmesini ve kişisel güçlerini fark etmesini sağlar. Radikal kabullenme, korkuyu bir kazanıma dönüştürür,” diyor.
ÇOCUKLUK TRAVMALARI VE BUGÜNKÜ KORKULAR
Çocukluk çağında yaşanan travmalar, yetişkinlikteki korkuların temelini oluşturabilir.
Örneğin, tüylü nesnelerden korku, genellikle çocuklukta yaşanan bir olaya dayanır.
Prof. Dr. Tarhan, bu tür travmaların epigenetik olduğunu ve çevresel faktörlerle iyileşebileceğini vurguluyor.
DEPREM KORKUSUNU YÖNETMEK İÇİN ÖNERİLER
Zihinsel Hazırlık: Deprem çantası hazırlamak ve senaryolar üzerinde çalışmak, korkuyu rasyonel hale getirir. Japonya’daki gibi erken yaşta afet eğitimi, bu konuda etkili bir yöntemdir.
Eğitim ve Pratik: Çocuklarla “Deprem olursa ne yapacağız?” konuşmaları yapılmalı, evde pratikler düzenlenmelidir. Bu, korkunun orantısız olmasını önler.
Pozitif Psikoloji: Olaylara tehdit yerine fırsat penceresinden bakmak, korkuyu yönetmenin etkili yollarından biridir.
Dini/Manevi Başa Çıkma: Evrendeki olayların bir anlamı olduğuna inanmak, kişinin zihinsel sığınak bulmasına yardımcı olur.
TOPLUMDA GÜVEN VE DEPREM KORKUSU
Deprem korkusu, adli ve psikiyatrik vakalarda artışa neden olabilir ve toplumun temel güven duygusunu zedeleyebilir.
Prof. Dr. Tarhan, “Güven duygusu, sorunları aşmada kritik bir rol oynar. Yöneticilerin somut adımlar attığını görmek, belirsizliği azaltır ve paniği önler,” diyor.
KORKUYU MİNYATÜRİZE ETMEK
Korkuyu yok saymak yerine “minyatürize etmek” önemlidir. Prof. Dr. Tarhan, “Depremi her an olacak gibi yaşamak sürdürülemez. Toplum olarak korkuyu yönetmek, planlı adımlar atmak ve güven duygusunu güçlendirmek gerekiyor,” diyerek sözlerini tamamlıyor.
Siyasetcafe.com