AVM'ler açılıyor, peki ne kadar güvenli?

Dün akşam saatlerinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan korana virüs salgını sonrası kademeli normalleşme süreci ve AVM’lerin açılış detaylarını kamuoyu ile paylaştı. AVM’ler 11 Mayıs’ta açılıyor peki ama AVM’ler ne kadar sağlıklı olacak, bulaşın yayılması ne kadar etkilidir AVM’lerde…AVM’lerin açılma kararı ne kadar sağlıklı, acele mi edildi, yoksa zamanlama doğru muydu?

Tartışmalar devam ederken Emerging Infectious Diseases Journal (Bulaşıcı Hastalıklar Dergisi) 'da yayınlanan bilimsel bir araştırma korona virüsün klimalı ve havalandırmalı ortamlarda, sosyal mesafeye dikkat edilse bile 6 kat daha hızlı yayıldığını ortaya koydu.Yani enfekte olmuş bir kişi 19 kişiye virüsü bulaştırabiliyor.

23 Ocak 2020'de A ailesi Wuhan'dan seyahat etti ve Guangzhou'ya geldi. 24 Ocak (hasta A1), X restoranında 3 aile üyesi (A2-A4) ile öğle yemeği yedi. B ve C adlı diğer iki aile, aynı restoranda komşu masalarda oturuyordu. O günün ilerleyen saatlerinde, hasta A1 ateş ve öksürük başlangıcı yaşadı ve hastaneye gitti. 5 Şubat'a kadar toplam 9 kişi (A ailesi üyesi 4, B ailesi üyesi 3 ve C ailesi üyesi 2 kişi ile A2-A4) COVID-19 hastalığına yakalandı.

B ve C ailelerindeki etkilenen kişiler için bilinen tek maruz kalma kaynağı, restoranda hasta A1 idi. Virüsün restoranda B ailesinden en fazla 1, C ailesinden de en fazla 1 kişiye bulaştığını ve B ve C ailelerindeki diğer enfeksiyonların aile içi bulaşmaya bağlı olduğunu belirlendi.

A ve B ailelerinin her biri 53 dakikalık üst üste binme süresine, A ve C aileleri ise 73 dakikalık üst üste binme süresince oturtulmuştur. Merkezi klima için hava çıkışı ve dönüş hava girişi tablo C'nin üzerindedir.

KLİMA VİRÜSÜ ÜST KATA TAŞIDI SONRADAN GELENLER DE HASTALIĞI KAPTI

24 Ocak'ta toplam 91 kişi (83 müşteri, 8 personel) restorana katıldı. Bunlardan 83'ü üçüncü kattaki 15 masada öğle yemeği yemişti. 83 müşterinin 10'u COVID-19 ile hastalandı; diğer 73 kişi yakın temas olarak tanımlandı ve 14 gün boyunca karantinaya alındı. Bu süre zarfında hiçbir semptom gelişmedi.

Potansiyel bulaşma yollarını incelememiz sonucunda, bu salgının en olası nedeninin damlacık bulaşması olduğu sonucuna vardık. İndeks hasta (hasta A1) öğle yemeği sırasında asemptomatik olmasına rağmen, presemptomatik bulaşma bildirilmiştir. B ailesi için kuluçka süreleri göz önüne alındığında en olası senaryo, B ailesinin 3 üyesinin tümüne doğrudan hasta A1 tarafından enfekte olmasıdır. Bununla birlikte, B2 ve B3 hastalarının B ailesinden ilk hasta B1 tarafından enfekte olma olasılığını dışlayamayız. C ailesi için olası bir senaryo, hem C1 hem de C2 hastalarına A1 hastaları ile enfekte olmalarıdır; diğer bir senaryo ise, C1 hastasının 27 Ocak'tan başlayarak C2 hastasına bakarken enfeksiyon almasıdır.

Bu salgındaki virüs iletimi sadece damlacık iletimi ile açıklanamaz. Daha büyük solunum damlacıkları sadece kısa bir süre havada kalır ve genellikle en fazla 1 m olmak üzere sadece kısa mesafeler kat eder. Hasta A1 ile diğer masalardaki kişiler, özellikle de C tablosundaki kişiler arasındaki mesafelerin tümü 1 m veya daha büyüktür. Bununla birlikte, klimanın kuvvetli hava akışı, damlacıkları tablo C'den tablo A'ya, sonra tablo B'ye ve sonra tekrar tablo C'ye yaymış olabilir (Şekil).

Bu salgında, damlacık iletiminin klimalı havalandırma ile sağlandığı sonucuna vardık. Enfeksiyon için anahtar faktör hava akışının yönü idi. Dikkat çekici bir şekilde, B3 hastası ateşli idi ve bu salgındaki hastaların % 1'i asemptomatikti ve halk arasında potansiyel bir salgın kaynağı sağladı.

BİR KORONA HASTASI KAÇ KİŞİYE BULAŞTIRIR?

Bir salgında enfekte olmuş bir kişinin hastalığı kaç kişiye bulaştırdığını ifade eden orana ‘R0’ deniyor. Türkçe karşılığı temel çoğalma ya da üreme sayısı olan R0, virüsün bulaştığı bir kişinin, virüsün ortaya çıkmadığı bir ortamda bunu kaç kişiye bulaştıracağını gösteriyor. Dünya çapında koronavirüsün yayılma hızı konusuna farklı bilimsel çalışmalar olsa da 3-4 olarak kabul ediliyor.

Türkiye’de salgının hızla ilerlediği günlerde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 3 Nisan’da İstanbul'da 1 kişinin 16 kişiye bulaştırdığını söylemişti.

Bir başka deyişle, temel çoğalma sayısı gerçek hayatta pek var olmayan, ideal bir ortamdaki yayılımı gösteriyor. Efektif çoğalma sayısı ise nüfusun mevcut bağışıklık durumuna göre bulaşıcılığı gösteriyor. Temel sayıdan daha düşük olması normal olmakla birlikte genel nüfusun virüse karşı bağışık olması ya da aşısının bulunması gibi etkenlerle zaman içerisinde değişiklik gösteriyor.

Bilim insanları R0'ı bir virüsün ne kadar bulaşıcı olduğunun tespitinde kullanılıyor.

Buradan hareketle de bulaşma hızına dayanarak salgının ne ölçüde ve ne kadar büyüklükte bir risk yaratacağı tahmin edilmeye çalışılıyor.

Nottingham Üniversitesi'nden moleküler viroloji bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Jonathan Ball, Telegraph gazetesinin yaptığı değerlendirmede, "Bu sayı, virüsün kaç kişiye bulaşabileceği konusunda bir fikir vermesinin yanı sıra salgın sırasında alınan önlemlerin ne kadar etkili olduğunu da ortaya koyuyor" dedi.

KOVİD 19 SALGININDA R0 NE KADAR?

Şu ana kadar yeni tip koronavirüsten kaynaklanan Covid-19 salgınının R0 sayısına dair yapılmış farklı çalışmalar mevcut.

Salgın devam ettiği için bu sayı da değişiklik gösteriyor ve önümüzdeki dönemde de değişiklik göstermeyi sürdürmesi bekleniyor.

DSÖ'nün yaptığı ilk hesaplamalara göre, koronavirüsün R0 sayısı 1,4 ile 2,5 arasında gösteriliyor. Ancak hesaplamalarda Mart ayında yapılan güncellemelerle, bu sayı da 2 ile 2,5 arasına çıkartıldı.

DSÖ Bülteni'nde 25 Mart'ta Cezayir'in Pastör Enstitüsü'nden Muhammed Hamiduş imzasıyla yayımlanan bilimsel bir makalede, koronavirüsün R0 sayısıyla ilgili altı çalışma yapıldığı ve bu çalışmalarda tespit edilen sayının 1,5 ile 6,49 olduğu ifade edildi. Buna göre, ortalama R0 sayısı da 4,2 düzeyinde bulunuyor.

Ayrıca, virüsün mutasyon geçirdiği yönünde bulgular da var ve bu da R0 sayısının çok daha farklı izleyebileceğine işaret ediyor.

Tüm bunlara koronavirüsün yayılma hızının 3 ila 4 arasında olduğunu gösteriyor.

Siyasetcafe.com