İlber Ortaylı Kars'ın kurtuluşunu yazdı: "Kars, Türk tarihinin en ilginç bölgelerinden biridir."

Tarihçi, yazar ve  Türk Tarih Kurumu'nun şeref üyesi olan  İlber Ortaylı Kars'ı yazdı.

30 Ekim Kars'ın kurtuluşu nedeniyle Hürriyet gazetesindeki köşesinde bir makale yayınlayan Ortaylı, "Kars'ın çok değil 50 sene evvel Kars, şark vilayetlerimiz içinde eğitim bakımından şaşılacak derecede öndeydi. Hatta o zaman için ilginç bir rakam şehirde yüzde 90’a yakın insan okuma-yazma biliyordu." ifadelerini kullandı.

Kars hakkında kültürel ve coğrafi bilgiler de veren Ortaylı'nın yazısı şöyle:

Türk tarihinin en ilginç bölgelerinden biridir. Kars yaylasının coğrafyasında dahi bu fark görülür. Yazın ortasında temmuzda yağmur ve serinlik, tatlı bir meltem, kış aylarında ise en sert iklimin yaşandığı bir yerdir. Bununla birlikte hayvancılık ve yan ürünlerin elde edilmesinde bugün de seçkin yere sahiptir.

OKUMA ORANI YÜZDE 90

Çok değil 50 sene evvel Kars, şark vilayetlerimiz içinde eğitim bakımından şaşılacak derecede öndeydi. Hatta o zaman için ilginç bir rakam şehirde yüzde 90’a yakın insan okuma-yazma biliyordu. Çok yakın zamanlara kadar vilayetin içindeki Kara Papaklar başta olmak üzere Türkmen aşiretlerin yaygınlığı yanında Çarlık Rusya’dan kalma Ruslar, Estonyalılar, Polonyalı ve Alman cemaatlerin yaşadığı malumdur. Hele Rus nüfusun içinde Büyük Petro’nun kilise reformlarından kaçan eski inançlıların meydana getirdiği bir cemaat de vardı. Yakın zamanlarda sakal bırakan, belirli yorumlarıyla “Staravertsiy” denen cemaate yakınlığı olan Ruslar, Amerika ve Rusya’ya göç ettiler. Bunlar, Kars’ın işgal dönemiyle gelen değil, Petro’nun kilise politikasından yılıp bize sığınanlardır.

BÖLGE KİMLİK DEĞİŞTİRDİ

Rus-Türk Harbi sırasında Kars Kalesi cesur bir savunmayla kendini tuttu. Rusya tıpkı 1828’de olduğu gibi Erzurum’a kadar ilerledi. Ne var ki bu sefer 1877 Savaşı’nda Kars, Berlin Kongresi’nde orayı işgal altında tutan Rusya’ya ilhak edildi. İlginç kalıntılar vardır. Kars’a kadar gelen demiryolu, Anadolu’daki İngilizce ve Alman döşemesinden farklı olarak geniş kuturlu bir demiryol hattına sahipti. Şehirde hâlâ rastladığımız peçka ile ısınan taş binalar 1950’lerde çoktu. Nüfus yaşamları ve kültürleri itibarıyla iki imparatorluğun arasında eski Rusya’yı ve eski Türkiye imparatorluğunun ananelerini muhafaza eden bir yapıdaydı. Yavaş yavaş iç göçle hem kırsal nüfusun Kars’a gelmesi hem de Karslıların büyük şehirlere göç etmesi dolayısıyla bölge kimlik değiştirdi. Sınır vilayetlerinin kaderi orayı da etkilemişti. Bugün bu değişiyor.

Kazım Karabekir Paşa

siyasetcafe.com