Psikiyatrist Nevzat Tarhan'dan Çarpıcı Uyarı: 'Cemaat ve Tarikatlar Yerine Eğitimle İyilik Şart!'

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, iyilik yapmanın insan psikolojisi ve yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini değerlendirdi.

Tarhan, “En güzel antidepresan iyiliktir” diyerek, karşılıksız iyiliğin stresi azalttığını, beynin ödül merkezini harekete geçirdiğini ve ömrü uzattığını vurguladı.

İyilik psikolojisinin nörobiyolojik temellerini ve toplumsal faydalarını bilimsel verilerle açıklayan Tarhan, iyiliğin bireylerden topluma uzanan dönüştürücü gücüne dikkat çekti.

İYİLİK PSİKOLOJİSİ MUTLULUĞU ARTIRIYOR

Son yıllarda pozitif psikolojinin önemli bir dalı haline gelen “iyilik psikolojisi”, bireylerin mutluluk ve yaşam süresine doğrudan katkı sağlıyor.

Prof. Dr. Tarhan, Harvard Business School’un 136 ülkede iş insanları üzerinde yaptığı araştırmaya atıfta bulundu.

Araştırma, yardımsever ve cömert iş insanlarının, olmayanlara kıyasla daha mutlu olduklarını ve daha uzun yaşadıklarını ortaya koydu.

Tarhan, “Bu, iyiliğin yaşam kalitesine ve süresine etkisini gösteren en net kanıtlardan biri” dedi.

İYİLİK BEYNİ NASIL ETKİLİYOR?

İyilik yapmanın nörolojik ve hormonal etkileri, bilimsel çalışmalarla da destekleniyor. Tarhan, düzenli iyilik yapan kişilerde stres hormonu kortizolü tetikleyen ACTH salgısının %23 azaldığını belirtti.

“Bir kişi iyilik yapmayı hayal ettiğinde bile beynin ödül merkezi ventral striatum aktif hale geliyor. Bu, dopamin ve oksitosin salgılanmasını sağlayarak haz ve bağlanma hissi oluşturuyor” diyen Tarhan, iyiliğin antidepresan etkisini şu sözlerle özetledi:

“Tüm kanıtlar gösteriyor ki en güzel antidepresan iyiliktir.”

İYİLİĞİN BULAŞICI DALGA ETKİSİ

İyilik, sadece yapanı değil, çevresini de dönüştürüyor. Tarhan, bir iyiliğin kısa sürede 300 kişiye ulaşabildiğini gösteren çalışmalar olduğunu aktardı. Örnek olarak, bir gencin aksi patronuna kravat hediye etmesiyle başlayan zincirleme etkiyi paylaştı.

Bu iyilik, patronun oğluna hediye almasına, oğlunun ise intihar düşüncesinden vazgeçmesine yol açtı.

Tarhan, “Sevgi dolu bir bakış, tebessüm, içten bir selam ya da ‘Kalbini kırdıysam özür dilerim’ demek bile büyük bir iyileştirici güce sahip” diyerek küçük iyiliklerin önemini vurguladı.

TOPLUMSAL GÜVENİN TEMELİ: KARŞILIKSIZ İYİLİK

Tarhan, iyiliğin sadece bireysel değil, toplumsal ve ekonomik refahın da temelini oluşturduğunu belirtti. Davranış iktisadının kurucusu Kahneman ve Fukuyama’nın çalışmalarına atıfta bulunan Tarhan, büyük ekonomik kararların güven ve sevgi gibi psikolojik faktörlere dayandığını ifade etti.

“Yüksek güvenlikli toplumlarda yatırımlar artar, çünkü güven riskleri azaltır. Güvenin temelinde ise karşılıksız iyilik yatıyor” dedi.

Ancak, yazar Cemil Meriç’in “tefecilik” olarak tanımladığı, karşılık beklenerek yapılan iyiliğin bu etkiyi yaratmadığını ekledi.

EĞİTİM SİSTEMİNDE İYİLİK DERSİ ŞART

Türkiye’nin yardımseverlik gibi kültürel değerleri kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğunu belirten Tarhan, bu değerlerin eğitim sistemine entegre edilmesi gerektiğini vurguladı.

“Aileler artık kültür aktarıcısı değil. Eğer okullar da öğretmezse, çocuklarımız bu değerlerden mahrum kalacak” diyen Tarhan, rastgele iyilik projelerinin okullarda akran zorbalığını ve şiddeti azalttığını belirtti.

YANLIŞ İYİLİK ZARAR VEREBİLİR

Tarhan, iyiliğin doğru şekilde yapılmasının önemine dikkat çekti.

“Tembel kişilere yapılan iyilik tembelliği, bencil kişilere yapılan iyilik ise parazitliği teşvik eder” uyarısında bulundu.

“Balık vermek yerine balık tutmayı öğretmek” ilkesini vurgulayan Tarhan, “İyilik yaparken karşı tarafı iyiye ve doğruya yönlendirip yönlendirmediğimizi sorgulamalıyız. Sadece kendimizi iyi hissetmek için yapılan iyilikler uzun vadede zarar verir” dedi.

NARSİSİZMİN İLACI: SESSİZ İYİLİK

Modern çağın yaygın sorunlarından narsisizmin tedavisinde “sessiz iyilik” yapmanın etkili olduğunu belirten Tarhan, “Bir elinle dilenciye para verip diğer elinle selfie çekmek iyilik değil, ego tatminidir” dedi.

Narsistik kişilere iyiliklerini gizli tutmalarını öneren Tarhan, bu yaklaşımın kişinin çıkarcı dürtülerini eğittiğini ve gerçek iyileşmeyi sağladığını ifade etti.

AİLELER İYİLİĞİ TEHDİT UNSURU YAPMASIN

Tarhan, ailelerin çocuklarına yaptıkları iyilikleri bir kontrol aracı olarak kullanmasının yanlış olduğunu vurguladı. “Çocuğunuza para verirken bahşiş gibi değil, sorumluluk ve bütçe yönetimini öğretmek için hak ediş verin” diyen Tarhan, “Saçımı süpürge yaptım” diyerek sürekli karşılık bekleyen ebeveynlerin hem kendilerini hem çocuklarını huzursuz ettiğini belirtti. Bu yaklaşımın “merhamet yorgunluğu” ve düşük yaşam doyumu yarattığını ekledi.

SAĞLIKLI EMPATİ NASIL OLMALI?

Empatinin yanlış anlaşıldığını belirten Tarhan, “Sağlıklı empati, kendi sınırlarını koruyarak karşı tarafı anlamaktır. Kendini tamamen feda etmek, ‘fedakârlık şeması’ denilen psikolojik bir sorundur ve merhamet yorgunluğuna yol açar” dedi.

Sempati ile empati arasındaki farkı ise kreşteki bebek örneğiyle açıkladı:

“Ağlayan bir bebeğe diğerlerinin de ağlayarak eşlik etmesi sempatidir. Sağlıklı empati ise ‘O acı çekiyor, ona yardım etmeliyim ama kendi haklarımı da korumalıyım’ diyebilmektir.”

'CEMAAT VE TARİKATLARA GÜVEN AZALDI'

Tarhan, iyilik yapma sorumluluğunun sadece dini kurumlara bırakılmasının hata olduğunu belirtti. Türkiye’de cemaat ve tarikatlara güvenin azaldığını, STK’ların ise ticarileştiğini ifade eden Tarhan, bu boşluğun eğitim sistemi ve şirketler tarafından doldurulması gerektiğini söyledi.

“Şirketler iyilik projeleri başlatarak kurumsal aidiyeti artırabilir, okullarda karşılıksız iyilikler ödüllendirilirse gençlerdeki şiddet ve politizasyon azalır” dedi.

İYİLİĞİN SİHİRLİ GÜCÜ

Prof. Dr. Tarhan, iyiliğin dalga etkisinin muazzam olduğunu vurgulayarak, “Yaptığımız iyilikleri küçük görmeyelim. Samimi ve karşılıksız iyilikler, sadece alanı değil, vereni de mutlu eder” dedi.

Japonya ve Harvard gibi örneklerde olduğu gibi, çocuklara küçük yaşta değerler eğitimi ve iyilik psikolojisi öğretilmesinin önemine dikkat çeken Tarhan, Türkiye’nin bu alanda kendi kültürel zenginliklerini değerlendirmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

Siyasetcafe.com