Sayıştay: Kamuda malî denetim yapamıyoruz

Sayıştay yayınladığı Stratejik Plan ile denetimin önündeki engelleri sıraladı. Buna göre kamu kuruluşları malî işlemlerini Sayıştay’a sunabilmelerini sağlayacak yapılanmaya gitmedi. Bu durum, malî denetimi imkânsız hale getirmekte. Meclis’te Sayıştay raporlarının görüşüleceği bir komisyon oluşturulmadı. Bu da TBMM’nin bütçe hakkını kullanmasının, kamuda hesap verme sorumluluğunun ve malî şeffaflığın önünde büyük bir engel.

Kamu kurumlarının malî röntgenini çeken Sayıştay raporlarının Meclis’ten gizlenmesiyle ilgili tartışmalar geçtiğimiz günlerde internette yayınlanan ses kaydıyla yeni bir boyut kazandı. AKP Grup Başkan Vekili Nurettin Canikli ile Başbakanlık Özel Kalem Müdürü Hasan Doğan arasında geçtiği iddia edilen konuşmalarda, Canikli’nin, “Raporlar gelmiş olsaydı bizi Meclis’te duman ederlerdi.” sözü dikkat çektî. Rapoların Meclis’e gelmeyişinden kamuda mali denetim yapan bu kurum da rahatsız. Sayıştay’ın “2014-2018 Stratejik Planı”nda Sayıştay raporlarının Meclis’e gelmemesiyle ilgili tespitler bu rahatsızlığı dışa vuruyor.

Kamu kurumlarının mali denetim sonuçlarına ilişkin Sayıştay raporlarının Meclis’ten gizlenmesiyle ilgili tartışmalar geçtiğimiz günlerde internette yayınlanan ses kaydıyla yeniden gündeme geldi. AKP Grup Başkan Vekili Nurettin Canikli ve Başbakanlık Özel Kalem Müdürü Hasan Doğan arasında geçtiği iddia edilen konuşmalarda, Canikli’nin, “Raporlar gelmiş olsaydı bizi Meclis’te duman ederlerdi.” sözleri dikkat çekti. Kamu kuruluşlarının mali röntgenini çeken Sayıştay ise hem raporlarının Meclis’te kurulacak bir komisyonda değerlendirilmemesinden hem de denetimin önündeki engellerden rahatsız.

“2014-2018 Stratejik Plan”ın ‘Tehditler’ başlıklı bölümünde Sayıştay’ın sadece “uygunluk bildirimleri ve kamu iktisadi teşebbüslerinin denetimine ilişkin raporlarının” TBMM’de görüşülmesinden şikâyet ediliyor. Kurum bazındaki denetim raporları ile diğer Sayıştay raporlarının ise TBMM raporu haline gelebilmesi için Meclis’te Sayıştay raporlarının görüşüleceği bir komisyonun kurulması gerekiyor. Bu komisyonun kurulmamış olmasının TBMM’nin bütçe hakkını kullanmasına, kamuda hesap verme sorumluluğu ve mali şeffaflık ilkesinin yerine getirilmesine engel olduğu vurgulanıyor. Kamu kuruluşlarının mali işlemlerini Sayıştay’a sunabilmelerini sağlayacak mali yapılanmaya gitmemelerinin de Sayıştay’ın mali denetim yapmasını imkânsız hale getirdiği belirtiliyor.

Sayıştay Başkanı Recai Akyel, 2011’de verdiği bir röportajda gelişmiş ülkelerde Sayıştay raporlarının parlamentolarda özel bir komisyonca değerlendirildiğini ve bu raporlardan daha hızlı ve etkin sonuçlar üretildiğini söylemişti. Akyel o röportajda, “TBMM’de Sayıştay raporlarının görüşülmesine yönelik özel bir komisyon kurulması, denetimden beklenen etkilerin artırılması bakımından çok faydalı olacaktır.” demişti.

Sayıştay, 2014-2018 yıllarını kapsayan 53 sayfalık Stratejik Planı’nı internet sitesinde yayınladı. Bu planın ‘Tehditler’ bölümünde kamu kuruluşlarının 5018 sayılı kanunun öngördüğü şekilde mali işlemlerini Sayıştay’a sunmasını sağlayacak altyapıyı oluşturmamaları eleştirildi. Stratejik Plan’da, “Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin mali işlemlerinin kamu idaresi bazında Sayıştay’a sunabilmelerini sağlayacak mali yapılanmanın bugüne kadar gerçekleştirilememiş olması Sayıştay’ın ilgili kamu idaresinde mali denetim yapmasını imkânsız hale getirmektedir.” ifadesi yer aldı. Kamu kurumlarının iç kontrol mekanizmalarını, stratejik plan uygulamalarını ve bilişim altyapılarını yeterince geliştirememeleri de eleştirildi. Bu durumun Sayıştay denetimini uluslararası standartlar çerçevesinde yapmasının önünde engel oluşturduğu kaydedildi.

Yine ‘Tehditler’ bölümünde çok tartışılan Sayıştay raporlarının Meclis’e gelmemesiyle ilgili eleştiriler sıralandı. Bütçe hakkının yerine getirilebilmesinin ancak Sayıştay raporlarının TBMM’de görüşülmesi ile mümkün olduğu vurgulanan bölümde şu ifadeler yer aldı: “Oysa Sayıştay’ın sadece uygunluk bildirimleri ve kamu iktisadi teşebbüslerinin denetimine ilişkin raporları TBMM’de görüşülmektedir. Kurum bazındaki denetim raporları ve Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu’nun yanı sıra diğer Sayıştay raporlarının da TBMM raporu haline gelebilmesi için Sayıştay raporlarının görüşüleceği bir komisyonun belirlenmesi ve bu komisyonun raporları görüşme prosedürlerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu komisyonun oluşturulmamış olması TBMM’nin bütçe hakkını kullanmasına, kamuda hesap verme sorumluluğu ve mali şeffaflık ilkesinin yerine getirilmesine engel teşkil etmektedir.”