Tüm dünya Korona virüsü aşısını bekliyor ama tarihte bir aşı kaç yılda piyasaya sürülmüş biliyor muydunuz?

Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs salgını kısa sürede tüm dünyayı kasıp kavurdu. Çin’in ardından salgının merkezi önce Avrupa, ardından da ABD oldu. Türkiye ise salgını Avrupa ülkelerine ve ABD’ye kıyasla çok daha başarılı şekilde yürütüyor. Dün açıklanan verilerde iyileşen hasta sayısı, yeni vaka sayısını geçti. Aynı istatistikler İspanya ve İtalya’da da gözlendi.

Tüm bunlar yaşanırken dünyada ve Türkiye’de bilim insanları Covid-19 tedavi yöntemleri ve aşısı geliştirmek için tüm güçlerini ve bilgilerini ortaya koyuyorlar, peki aşı kısa sürede bulunabilecek ve piyasaya sürülebilecek bir şey midir?

Uzmanlar, salgından gerçek anlamıyla kurtulabilmek için koronavirüse karşı aşı geliştirilmesi gerektiğini, bunun da en az 12 ila 18 ay alacağını açıklıyor.

Peki tarihte aşılar ne kadar sürede geliştirildi? Bugüne kadar geliştirilen aşılar ne kadar sürede piyasaya sürülebildi? Bu sorunun cevabını anlayabilmek için önce aşı üretim çalışmalarındaki evreleri adım adım tanımak gerekiyor

Aşı üretmek için hangi aşamalardan geçilmeli

Tüm ilaçlarda olduğu gibi aşı üretiminde de çok büyük kısıtlamalar ve yakın takip eşliğinde araştırmaların yürütülmesi gerekiyor. Aşının ilk önce laboratuvarda olumlu sonuçlar vermesi ve bu sonuçların tutarlı olması bekleniyor.

Laboratuvarda olumlu sonuç elde edilmesinin ardından üç fazda denemelere geçiliyor. Tedavi, birinci fazda 50-100 kişilik bir grupta deneniyor. Bu denemelerin başarılı olması durumda giderek artan sayıda kişilerle deneyin yapıldığı ikinci ve üçüncü faza geçilebiliyor. Ancak bu evrelerin herhangi birinde elde edilecek olumsuz sonuç tüm çalışmaları en başa sarıyor ve laboratuvara geri dönülüyor.

İmmünoloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz verdiği bir demeçte aşı çalışmalarının evrelerini anlatırken bunun 10 binlerce kişi üzerinde denenmesi gerektiğin söylüyor. Elbette tüm bu deneyler, uzun bekleme süreçlerini de beraberinde getiriyor.

Tüm aşamalardan geçen bir aşı son olarak tescil ettiriliyor ve böylelikle üretime geçilebiliyor.

Her aşama ne kadar sürüyor?

Bu konuda kesin sayılar vermek mümkün değil. Aşı çalışmalarının maliyetini inceleyen bir araştırma, laboratuvar aşaması süresinin çok değişken olduğu ancak deney aşamalarına geçildiğinde ortalama 5 yıl içinde sonuç alınabileceğini öne sürüyor.

Biraz daha eski tarihli (1996) bir araştırmaya göre aşı çalışmaları, en başından en sonuna kadar ortalama 10 yıl sürüyor. Her aşama için öne sürülen ortalama sürelerse şöyle:

Laboratuvar çalışmaları: 2,4 yıl

Faz 1: 2 yıl

Faz 2: 1,8 yıl

Faz 3: 1,4 yıl

Tescil öncesi çalışmalar: 1,1 yıl

Tescil çalışmaları: 1,3 yıl

Tabii ki tüm bu çalışmaların birer tahmin olduğunu, ilaçtan ilaca sürelerin değişebileceğini belirtmekte fayda var. Ayrıca günümüzdeki teknolojik imkanlar sayesinde birçok aşamayı hızlandırmak da mümkün.

Diğer yandan çalışmaların herhangi bir aşamada hata vermesi, başa dönülmesi ve böylelikle uzaması da bir ihtimal.

Daha önceki aşılar ne kadar sürede geliştirildi?

Bu sorunun da cevabını vermek kolay değil çünkü hangi çalışmaların başlangıç tarihini kesin olarak tespit etmek zor. Ancak araştırmacılar Peter Hurford ve Marcus Davis’in çeşitli kaynaklara dayandırarak ulaştıkları sonuçlara göre bazı aşıların geliştirilme süreleri şöyle:

Kuduz – 4 yıl, 1881-1885

Kızamıkçık – 7 yıl, 1962-1969

Boğmaca – 8 yıl, 1906-1914

Kızamık – 9 yıl, 1954-1963

Grip – 14 yıl, 1931-1945

Japonensefaliti – 20 yıl, 1934-1954

Çocuk felci – 20 yıl, 1935-1955

Tüberküloz – 21 yıl, 1900-1921

Kabakulak – 22 yıl, 1945-1967

İnsan papilloma virüsü – 23 yıl, 1983-2006

Hepatit A – 24 yıl, 1967-1991

Rotavirüs – 26 yıl, 1980-2006

Çiçek hastalığı – 26 yıl, 1770-1796

Sarıhumma – 27 yıl, 1912-1939

Kolera – 30 yıl, 1854-1884

Su çiçeği hastalığı – 34 yıl, 1954-1988

Hepatit B – 38 yıl, 1943-1981

Keneyle geçen ensefalit – 39 yıl, 1937-1976

Difteri – 40 yıl, 1883-1923

Tetanos – 40 yıl, 1884-1924

Hemofilus influenza – 44 yıl, 1933-1977

Tifo – 58 yıl, 1838-1896

Pnömokok – 66 yıl, 1911-1977

Menenjit – 68 yıl, 1906-1974

Bu listeye göre ortalama aşı geliştirme süresi 29,5 yıl olarak önümüze çıksa da yine de bunun yanıltıcı bir sayı olduğunu göz önünde bulundurmakta fayda var.

Siyasetcafe.com