Türkiye Vatikan'ın Gizli Arşivine girecek!  

Türkiye'nin hazırladığı proje kapsamında Vatikan'ın gizli arşivinde bulunan dağınık haldeki Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti belgeleri katalog haline getirilecek.

Türkiye ilk kez, dünyanın en büyük tarihi veri merkezinin biri olan Vatikan Gizli Arşivleri’ndeki Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti tarihine dair belgelerin tespit edilip, kataloglanmasını kapsayan bir proje başlattı. 

Vatikan arşiv projesinin yöneticisi Canan Parmaksızoğlu bunun çok büyük bir girişim olduğunu dile getirerek, “Bize dair binlerce, belki de milyonlarca belge burada dağınık şekilde ve karşımıza tesadüfen çıkıyor. İğne ile kuyu kazarak, burada gelecekte tarihimize ilişkin araştırma yapmak isteyenlere de düzenli bir katalogla büyük katkı sağlayacağız” dedi. 

HER YIL BİNLERCE ARAŞTIRMACI ZİYARET EDİYOR

Vatikan Gizli Arşivleri diye adlandırılsa da ismindeki gibi esasen gizli olmayan Papalığın özel arşivine her yıl yaklaşık 60 ülkeden bin 200 araştırmacı yararlanıyor. 

Vatikan arşivi 1612 yılında kurulsa da, Papa 13. Leo’nun izniyle 1881 yılında araştırmacılara kapılarını açan arşivlerde 12 yüzyılı kapsayan milyonlarca, yatay uzunluğu 85 kilometreyi bulan doküman bulunuyor.

PROJE OCAK AYINDA BAŞLADI

Türkiye, Osmanlı Devleti’nin ilk var oluşundan 1940’a kadar olan dönemi kapsayan yüz binlerce gizli belge, mektup, yazışma ve el yazması eserin gün yüzüne çıkmasını sağlayacak Vatikan arşiv projesine ocak ayında başlandı.    

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün desteği ile gerçekleşmekte olan ve toplam bir yıl sürecek olan projenin ilk ayağı, 1800 ile 1939 tarihleri arasındaki belgelerin araştırılmasını ve katalog haline getirilmesini kapsıyor.

“ARŞİVE BİRÇOK DEVLETİN KATALOĞU VAR, TÜRKİYE’NİN YOK”

Projeyi yürüten akademisyen Canan Parmaksızoğlu, yaklaşık iki yıl önce Vatikan Gizli Arşivleri’nin Paleografya, Diplomatika ve Arşivcilik Uzmanlık Okulu’ndan mezun olan ve Vatikan Şehir Devleti tarafından ‘arşiv uzmanı (archivista)’ unvanı alan Türkiye’deki ilk ve tek araştırmacı olarak yer alıyor. 

Genç araştırmacı, projenin neden büyük önem taşıdığını şu şekilde anlattı:

“Çünkü Vatikan Gizli Arşivleri’nde tarihimiz ile ilgili belgeler ilk kez tespit ediliyor, kataloglanıyor ve sonrasında bu belgelerin bilgisi bir kitap halinde yayınlanarak ilk kez Türkiye’deki ve tüm dünyadaki tüm araştırmacıların dikkatine ve bilgisine sunulacak. Vatikan Gizli Arşivleri’nde birçok devlete ait arşiv kataloğu bulunmasına rağmen, Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı Devleti ile alakalı olarak bugüne dek hazırlanmış herhangi bir katalog yok. 

Neden mevcut olmadığı konusunda bir bilgi verilmiyor ancak benim kanaatimce Hıristiyan bir devlet olmadığımız için, farklı bir dinin hâkim olduğu bir devlet olduğumuz için olabilir. Bununla birlikte şu ana dek Vatikan Gizli Arşivleri’ne Türkiye’den araştırmacılar ilgi göstermemiş ve Türkiye ile alakalı bir araştırma talebi olmamış, dolayısı ile bir katalog hazırlama ihtiyacı da duyulmamış.”

“OSMALI DEVLETİ’NİN GÜCÜNÜ GÖRDÜM”

Parmaksızoğlu, Türkiye’den araştırmacıların bu güne dek arşivlerden pek istifade etmemiş olmasının sebebinin, buraya girmemin zorluğunun yanı sıra, herhangi bir arşiv kataloğu bulunmadığı için belgelere ulaşmanın ve bunları doğru bir şekilde okuyabilmenin zorluğuna dikkat çekti.

Vatikan arşivine yaklaşık 5 sene önce, Papalık-Osmanlı siyasi ilişkileri konusundaki doktora tezine dair araştırma yapmak için geldiğini belirten Parmaksızoğlu, “Arşivdeki tarihimiz ile belgelerin büyük bir kısmı, Türkiye ve Osmanlı topraklarından Papalığa, o zamanki adı ile Papalık Kilise Devleti’ne gönderilen ve buradan da topraklarımızdaki Papalık temsilciliklerine gönderilen mektup ve raporlardan oluşuyor” dedi. 

Sultanlar ile Papalar arasında yazışmalara ulaştığını aktaran Canan Parmaksızoğlu, “Belgelerde gördüğüm en önemli konu, Osmanlı Devleti’nin ne denli kuvvetli olduğu, başarılı idaresi, başarılı dış siyaseti, din farkı gözetmeksizin tüm vatandaşlarını refah içinde yönetmiş olması ve Osmanlı vatandaşı olan gayrimüslimlerin de Osmanlı hükümeti ile iyi ilişkiler içerisinde olma gayreti” diye konuştu.

SULTAN II. ABDÜLHAMİD'İN YAZISI: EN SADIK KATOLİKLER

Papalık İstanbul gayri resmî temsilcisinin, Papalık Dış işleri Bakanlığı’na göndermiş olduğu ve Sultan II. Abdülhamid ile Yıldız Sarayı’nda yapmış olduğu görüşmesini aktardığı bir mektubunu örnek veren Parmaksızoğlu,  “Sultan’ın, gayrimüslim tebaaları arasında en sadık olanların Katolikler olduklarını aktarıyor” dedi.  

Parmaksızoğlu, bu çalışmanın tarihe büyük katkıda bulunacağını vurgularken, “Amacım tarihimizle alakalı birçok yüzyılın kataloğunu yapmak. Üstelik bu projenin Türkiye-Vatikan ve Türkiye-İtalya diplomatik ve kültürel ilişkilerine de katkıda bulunacağını düşünüyorum. Devlet temsilcilerimiz daha önceki yıllarda Osmanlı ve Vatikan arşivlerinin karşılıklı olarak açılması gerektiğini belirtmişlerdi” diye konuştu.

Siyasetcafe.com