Hiçbir zaman yaptığınız işten ve ortaya çıkardığınız durumdan tatmin olmuyorsanız, her zaman daha iyisini yapmanız gerektiğine inanıyorsanız, eğer mükemmel bir iş çıkaramazsanız o işte başarısız olduğunuza inanıyor ve kendinizi değersiz hissediyorsanız, yüksek standartlarınız ve beklentileriniz varsa ve bunlara ulaşmak için kendinize acımasız davranacak şekilde mücadele ediyorsanız mükemmeliyetçisiniz diyebiliriz.

Mükemmeliyetçilik iki ucu keskin bir kılıç gibidir.

Kişi hem en yüksek standartlara ulaşması hem de asla hata yapmaması gerektiğine inanır.

İlk bakışta olumlu bir özellik gibi görünse de yöneticilerin, iş verenlerin, öğrencilerin veya öğretmenlerin pozitif geri bildirimi gibi görünse de bir çok problemi gün yüzüne çıkarır.

Yaptıkları işin en iyisi olup olmadığına dair sürekli kuşku duyarlar, kaygı içinde yaşarlar ve gündelik hayatları çoğu zaman stresli geçer.

Bunun akabinde getirmiş olduğu sıkıntılar çevresine, derslerine, ailesine, çocuğuna yansır.

Yüksek beklentileri nedeniyle kişilerarası ilişkilerde zorluklar yaşarlar.

Ve bu kısır döngü devam eder. 

Mükemmeliyetçi kişiler şu davranış özelliklerini gösterme eğilimindedirler: 

•  Sürekli olarak denetleme ve onay alma, 

•  Tekrarlama ve düzeltme, 

•  Aşırı planlama, düzenleme ve sıralama, 

•  Karar vermede güçlük çekme, 

•  Erteleme, 

•  Kaçınma, 

•  Başkalarını değiştirmeye çalışma.

Altında yatan temel nedenlere bakacak olursak;

• Sosyal beklenti: Küçüklükte başkaları tarafından sevilme/takdir görme/onaylanma ve kabul edilme gereksinimlerinin başarı karşılığında doyum görmesi. Böylece çocuk kendi kendisine başkalarının kendisine verdiği değer kadar değer vermeyi öğrenir ve özgüveni dış etmenlere bağlı olarak biçimlenir. 

•  Sosyal öğrenme: Ana-babaları mükemmeliyetçi olan çocuklar onları taklit etme eğilimindedir. Çocuklar mükemmel görünen ana-babalarını yüceltir ve onlar gibi olmak ister. 
•  Sosyal tepki: Karmaşa içindeki (örneğin, sürekli kavga eden ana-baba, belirsiz ya da tutarsız kuralların olduğu bir ev ortamı) bir ortamda büyümüş ve çeşitli tacizlere (örneğin,fiziksel şiddet görmek, utanca boğulmak) uğramış çocuklar kendi denetleyemedikleri ve öngöremedikleri şeylerin olduğu bir ortamda kestirim ve denetim duygusu geliştirebilmek amacıyla savunma mekanizması olarak mükemmeliyetçilik geliştirebilirler.

Neler yapılabilir?

• Mükemmel olmanın yarar ve zararlarını ayrı ayrı sıralayın: Artılar yani kendi kazandıklarınız ile eksiler yani ödediğiniz bedeller sıralandığında ödediğiniz bedellerin çok daha fazla olduğunu görebilirsiniz. Örneğin, ilişkilerinizde sorunlar yaşamak ya da sürekli olarak kaygı içinde olmak. 

•  “Ya hep ya hiç” şeklindeki eleştirel düşünce tarzınızın farkına varın: Alışkın olduğunuz eleştirel düşüncelerinizin yerine daha gerçekçi ve mantıklı düşünceler koymayı öğrenin/deneyin. Kendiniz ya da bir başkası tarafından mükemmel olmayan şeyler yapıldığında, yapılanların iyi olan yanlarını bulmaya çalışın.

Sonra kendinize şu soruları sorun: Gerçekten hissettiğim kadar kötü mü? Başka insanlar bunu nasıl değerlendiriyor?  

•  Yapabilecekleriniz konusunda gerçekçi olun: Gerçekçi hedefler koydukça
“mükemmel olmayan” sonuçların korktuğunuz ya da kaygılandığınız olumsuz sonlara varmadığını yavaş yavaş fark edeceksiniz. 

•  Eleştiriyle nasıl baş edebileceğinizi öğrenin: Mükemmeliyetçi kişiler eleştirileri genellikle kişisel saldırı olarak algılar ve çok tepkisel davranırlar. Eleştiri ve kendiniz hakkında daha nesnel olmaya çalışın. Eğer biri sizi yaptığınız bir hatadan dolayı eleştirirse, hatanızı anlamaya çalışın ve hata yapma hakkınız olduğunu hatırlayın. 

Hatasız öğrenme ve gelişmenin de mümkün olmayacağını unutmayın.

Merve ALKAN
Uzman Klinik Psikolog